Franczyza społeczna

Franczyzę można zdefiniować jako rodzaj umowy licencyjnej. Angielski termin  „to franchise” oznacza udzielenie przez jedną firmę innej firmie zezwolenia na sprzedaż dóbr lub świadczenie usług na określonym terytorium. W Europie i w Polsce stosuje się węższe rozumienie pojęcia franczyzy.

Franczyzą nazywa się długookresową, stałą umowną współpracę między niezależnymi przedsiębiorcami, podczas której franczyzodawca przekazuje franczyzobiorcy wiedzę na temat prowadzenia firmy i użycza swojej marki.

W szerszym pojęciu jest to umowa, na mocy której jedna strona przekazuje prawo posługiwania się jej nazwą handlową drugiej stronie, udziela jej wsparcia
i porad w prowadzeniu przedsiębiorstwa oraz nadzoruje jej działalność
z zachowaniem odrębności obu stron.

Europejski Kodeks Etyczny Franczyzy definiuje franczyzę jako system marketingu dóbr, usług i technologii, oparty na ścisłej i ciągłej współpracy między prawnie i finansowo odrębnymi przedsiębiorstwami, franczyzodawcą i jego franczyzobiorcami, w ramach której franczyzodawca nadaje swym franczyzobiorcom prawo, a także nakłada obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z koncepcją franczyzodawcy. Prawo to upoważnia i obliguje każdego franczyzobiorcę, w zamian za bezpośrednie lub pośrednie świadczenie finansowe, do wykorzystania nazwy handlowej, znaku towarowego lub znaku usługowego, know-how, metod handlowych i technicznych, systemów proceduralnych i innych praw własności przemysłowej lub intelektualnej, przy zapewnieniu stałej pomocy handlowej i technicznej w ramach i na czas trwania pisemnej umowy franczyzy, zawartej w tym celu między stronami.

Różnice między franczyzą komercyjną a franczyzą społeczną

Podstawową różnicą pomiędzy franczyzą komercyjną a społeczną jest społeczny wymiar prowadzonych działań oraz fakt, iż franczyzodawca nie czerpie korzyści finansowej z udzielenia franczyzobiorcy wiedzy (licencji), w sposób przyjęty dla mechanizmu franczyzy komercyjnej.

W Europie od kilkunastu lat obserwowany jest rozwój modelowych przykładów przedsiębiorczości społecznej, które replikowane są również w oparciu o podejście franczyzowe, m.in. we Włoszech (sieć hoteli Le Mat), w Szwecji (domy przejściowe Villa Vägen ut!), Wielkiej Brytanii (usługi opieki Care and Share Associates – projekt prowadzony przez Sunderland Home Care Associates Limited) czy w Niemczech (sieć supermarketów CAP).

Przykłady franczyz społecznych w Europie:

Sieć hoteli Le Mat – Włochy (www.lemat.coop)

Le Mat – franczyza hotelowa firm społecznych – to sieć hoteli oraz pensjonatów prowadzonych przez spółdzielnie i/lub firmy społeczne zatrudniające niepełnosprawnych pracowników. Firma Le Mat postrzega franczyzę jako metodę pomagającą w osiągnięciu przyrostu gospodarczego, również w odniesieniu do firm społecznych.

Firma Le Mat rozpoczęła swoją działalność jako projekt EQUAL, który zrzeszał 24 partnerów, głównie niewielkie organizacje. Wśród nich znajdowały się:

- firmy społeczne, które były odpowiedzialne za branżę zarządzania hotelami

- ludzie niepełnosprawni i ich rodziny

- organizacje z biznesu hotelarskiego i eksperci z dziedziny biznesu

- społeczności lokalne oraz władze

- banki, fundusze i partnerzy biznesowi

Z czasem partnerstwo przybrało inny kształłt. Obecnie konsorcjum Le Mat reprezentuje grupę „Le Mat system” i zrzesza 10 spółdzielni oraz kilka innych organizacji. Stowarzyszenie Le Mat tworzą osoby, które wyznają te same wartości i pomagają w rozwoju idei Le Mat.

Markety CAP – Niemcy (www.cap-markt.de)

Sieć marketów CAP (CAP Märkte) stale się powiększa. Ich liczba wynosi obecnie prawie 50. Są to średniej wielkości supermarkety, które dają zatrudnienie ludziom niepełnosprawnym. Każdy z supermarketów jest zarządzany przez lokalne stowarzyszenie niepełnosprawnych, ale marka należy do spółdzielni zakładów chronionych. Markety te oferują nie tylko dobre warunki pracy, ale także cenioną przez pracę na rzecz społeczności.

Pomysłodawcą marketów CAP jest organizacja społeczna GDW, która działa od roku 1985 na terenie dwóch landów – Bawarii i Baden-Württemberg. Jej celem jest zapewnianie pracy ludziom niepełnosprawnym.

Nazwa CAP pochodzi od słowa “handicap” (upośledzony). Firma przejmuje nieruchomości opuszczone przez główne sieci supermarketów i otwiera sklepy warzywne, które znajdują się bliskiej odległości od osiedli mieszkalnych i oferują przyjazne usługi. Powierzchnia użytkowa marketów waha się od 400 do 1000 metrów. Roczny obrót firmy wynosi między 750,000 i 2 mln Euro. W każdym supermarkecie zatrudnianych jest od 5 do 20 osób, z których dwie trzecie stanowią ludzie niepełnosprawni.

Przykłady franczyz społecznych w Polsce:

K-Lumet to przykład franczyzy społecznej opierającej się na działalności wytwórczej polegającej na produkcji ekologicznej podpałki do pieca i grilla. Nazwa podpałki pochodzi od francuskiego wyrażenia „qu’a allumer”- co oznacza „zapalać”. Właścicielem praw związanych z produktem K-Lumet jest szwajcarska fundacja Les Perce Neige. Produkt został wymyślony w latach dziewięćdziesiątych przez nieżyjącego już Rudiego Rettenmuda, który był opiekunem osób z upośledzeniem umysłowym. Rettenmud, spożywając owinięte plastrem bekonu szparagi, wpadł na pomysł, żeby w związane drewniane patyczki włożyć knot, na to założyć oponkę z rolki po papierze toaletowym i całość zanurzyć w wosku, co powinno się dobrze palić i być zamiennikiem chemicznych środków do rozpalania grilla. To właśnie od tego pomysłu rozpoczęła się produkcja podpałki, która obecnie prowadzona jest w 220 warsztatach dla osób niepełnosprawnych w Szwajcarii. Na początku podpałka sprzedawana była w jednym sklepie firmowym. Dziś podpałkę znajdziemy na półkach marek takich jak: Coop, Globus czy Manor. Walory ekologiczne i praktyczne spowodowały, że produkcja podpałki została wprowadzona przez organizacje społeczne na rynek Niemiec, Francji oraz Belgii i skąd trafiła do Polski. W Polsce produkcja K-Lumet ruszyła w kwietniu 2010 roku. Produkcję prowadzi Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Koło w Jarosławiu należące do organizacji pożytku publicznego. Produkcja K-Lumet powstaje aktualnie w Krośnie i Starych Oleszycach.

Franczyza K-Lumet specjalizuje się w:

• ekologicznej i praktycznej technologii wytwarzania podpałki,
• możliwości udziału w produkcji podpałki osób najciężej niepełnosprawnych,
• zapewnianiu nie tylko zysku, ale i stabilnych miejsc pracy.

Odbiorcami dobrej praktyki K-Lumet są osoby niepełnosprawne, z upośledzeniem umysłowym, chorobami psychicznymi i innymi dysfunkcjami utrudniającymi integrację społeczną i rozwijanie umiejętności zawodowych.

Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Koło w Jarosławiu prowadzi działalność od 1983 roku. Należy do niego 320 członków. Około 700 osób, w tym dzieci, młodzieży i osób dorosłych z różnym stopniem niepełnosprawności, korzysta z wielu form wsparcia i pomocy oferowanych przez PSOUU w Jarosławiu. Stowarzyszenie posiada prawo do produkcji i sprzedaży podpałki, a także możliwości budowania sieci poprzez odsprzedawanie zainteresowanym części swoich praw do produkcji na terenie Polski.

Produkcja K-Lumet istnieje nie tylko dla zapewnienia zysku, ale i utrzymania stabilnych miejsc pracy. Nie wymaga ona od potencjalnych partnerów dużych nakładów finansowych.

Na Warmii i Mazurach rozpoczęto produkcję K-Lumet w Zakładzie Aktywności Zawodowej w Biskupcu.

Kawiarnio - Księgarnia „Spółdzielnia” w Lublinie

Kawiarnia działa jako podmiot ekonomii społecznej. Stanowi szansę na powrót lub wejście członków spółdzielni socjalnej na otwarty rynek pracy. Jej misją jest generowanie niekonwencjonalnych i inspirujących przedsięwzięć ekonomii społecznej, równości płci, praw człowieka, promowania Milenijnych Celów Rozwoju ONZ i dialogu wielokulturowego. Kawiarnia prowadzona jest przez Wielobranżową Spółdzielnię Socjalną Cztery Pory Roku w Lublinie. Prowadzona jest przez pięć kobiet i dwóch mężczyzn, mieszkanek i mieszkańców bloków socjalnych mieszczących się przy ul. A. Grygowej w Lublinie. Członkinie i członkowie Spółdzielni znali się zanim założyli przedsiębiorstwo społeczne. Pierwszego wsparcia udzieliła założycielom Spółdzielni działająca na ich osiedlu świetlica i Centrum Aktywności Środowiskowej, które powstały w ramach MOPR. Centrum oferuje dorosłym miejsce, w którym mogą brać udział w szkoleniach i warsztatach, a także podnosić swoje kwalifikacje. To właśnie podczas jednego ze szkoleń twórczynie i twórcy Spółdzielni po raz pierwszy usłyszeli o idei ekonomii społecznej. Zanim postanowili założyć Spółdzielnię Socjalną zorganizowali się zawodowo tworząc w jednym z lubelskich hipermarketów stoisko garmażeryjne. Jedna z członkiń założyła działalność gospodarczą. Na początku współpraca układała się pomyślnie, aż do czasu, gdy drastycznie podniesiono czynsz i trzeba było opuścić hipermarket. W tym też czasie organizacja Program Narodów Zjednoczonych ds Rozwoju (UNDP) tworzyła swoją placówkę w Lublinie i poszukiwała chętnych do poprowadzenia miejsca spotkań i kawiarni. Wtedy to zaproponowano grupie z Grygowej wejście w partnerstwo. Zostało podpisane trójstronne porozumienie pomiędzy: Spółdzielnią, lubelskim MOPR i UNDP. Pomimo dużej energii i wielu pomysłów Spółdzielnia borykała się z problemami finansowymi. Po wielkich trudach udało się pozyskać nieoprocentowaną pożyczkę z MOPR w niewielkiej kwocie, dzięki której rozkręcono działalność.

Kawiarnio – Księgarnia „Spółdzielnia” specjalizuje się w:

• propagowaniu świadomej konsumpcji poprzez sprzedaż toreb z recyklingu holo bag i sprzedaż produktów fair trade,
• organizowaniu wizyt studyjnych oraz przeprowadzaniu warsztatów, treningów i szkoleń z tematyki CSR, zielonych miejsc pracy, sprawiedliwego handlu i równości płci,
• prowadzeniu działalności edukacyjnej (upowszechnianiu idei ekonomii społecznej, walki z wykluczeniem społecznym i ubóstwem),
• regularnej organizacji wystaw,
• aktywizowaniu osób społecznie defaworyzowanych,
• tworzeniu przestrzeni do dyskusji, podejmowaniu ważnych tematów, nie zawsze łatwych i szeroko akceptowanych

Spółdzielnia realizuje swoją praktykę we współpracy z Programem Narodów Zjednoczonych ds Rozwoju – UNDP i Miejskim Ośrodkiem Pomocy Rodzinie w Lublinie w ramach projektu „Zintegrowany system wsparcia ekonomii społecznej” współfinansowanego w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego ze środków Unii Europejskiej.

Od marca 2013 przy ulicy Skłodowskiej w Białymstoku działa Kawiarnio-Księgarnia „Spółdzielnia” w Białymstoku, która jest efektem partnerskiej współpracy Fundacji Forum Inicjatyw Rozwojowych z Programem Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP). Jest to druga tego typu inicjatywa w Polsce, która łączy tradycyjną kawiarnię z miejscem, w którym pracę mogą znaleźć osoby zagrożone wykluczeniem społecznym.

Kawiarnio-Księgarnia „Spółdzielnia” to miejsce na mapie Białegostoku, które kojarzy się nie tylko z dobrą kawą i smacznym jedzeniem, ale również z interesującymi wydarzeniami. Oparte są one przede wszystkim na ekonomii społecznej, uczciwym handlu, prawach kobiet i rozwoju zawodowym osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Wypracowane tam rozwiązania i pomysły mogą śmiało służyć innym podmiotom ekonomii społecznej do uruchamiania tego typu biznesu.

http://www.franczyzaspoleczna.pl