W dniach 12-14 czerwca 2018 roku w ramach projektu pozakonkursowego „Ekonomia społeczna na Warmii i Mazurach”, realizowanego przez Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Olsztynie odbyła się wizyta studyjna dla  przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego z terenu Warmii i Mazur.  Celem wizyty studyjnej była wymiana doświadczeń wraz z poznaniem  dobrych praktyk prowadzonia  działalności gospodarczej przez podmioty ekonomii społecznej funkcjonujące na terenie Wrocławia.

W pierwszym dniu wizyty uczestnicy mieli okazję poznać funkcjonowanie Wrocławskiego Zakładu Aktywności Zawodowej (WZAZ), który działa od września 2008 roku jako samorządowy zakład budżetowy Gminy Wrocław. Podstawowym zadaniem WZAZ jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób z niepełnosprawnością w stopniu znacznym (bez względu na rodzaj schorzenia) i umiarkowanym (związaną z upośledzeniem umysłowym, chorobami psychicznymi czy autyzmem). Obecnie Zakład zatrudnia 36 osób z niepełnosprawnością (w tym 19 osób ze znacznym stopniem i 17 osób z umiarkowanym stopniem) w trzech działach: gastronomii z elementami cateringu, poligrafii i digitalizacji oraz ogrodnictwa i prac porządkowych. WZAZ usytuowany jest pomiędzy warsztatami terapii zajęciowej a zakładem pracy chronionej, w związku z czym wszystkie podmioty ściśle ze sobą współpracują i intensyfikują działania rehabilitacyjno-zawodowe na rzecz osób z niepełnosprawnością.

Dolnośląski Ośrodek Polityki Społecznej

Następnego dnia  grupa była gościem Dolnośląskiego Ośrodka Polityki Społecznej (DOPS), w którym Pani Marta Lebiecka, specjalistka ds. doradztwa - pracownik DOPS, zapoznała nas z sytuacją dotyczącą rozwoju ekonomii społecznej na terenie województwa dolnośląskiego. W trakcie spotkania podejmowane były tematy związane z potencjałem organizacji pozarządowych i łączeniem tego środowiska z przedsiębiorstwami społecznymi, jednostkami samorządu terytorialnego oraz biznesu. Łączenie interesów przedstawicieli biznesu, samorządu, uczelni i organizacji społecznych oraz współpraca międzysektorowa może wszystkim przynieść korzyści i wpłynąć na rozwój ekonomii społecznej. Pani Sandra Kmieciak, specjalistka ds. współpracy - pracownik DOPS, zaprezentowała platformę kupujespolecznie.pl, na której można znaleźć oferty dolnośląskich podmiotów ekonomii społecznej (społecznych dostawców). Tutaj można przyjrzeć się dokładnie produktom i usługom oferowanym przez przedsiębiorstwa społeczne. Platforma zachęca do włączenia społecznych dostawców do kręgu kontrahentów. Na Stronie można znaleźć mnóstwo ciekawych informacji. DOPS prowadzi między innymi spotkania edukacyjne dla samorządu, biznesu i podmiotów ekonomii społecznej. Organizuje Akademię BIZnES CLASS i BIZnES MIXER, a także zachęca do sieciowania branżowego i współpracy instytucjonalnej. Doradza również samorządom jak mogą zamawiać produkty/usługi u podmiotów ekonomii społecznej. Dolnośląski Ośrodek wydał również ciekawe publikacje: „Siła Ekonomii Społecznej i Społecznie Odpowiedzialnych Zamówień” oraz „Dolnośląskie Samorządy Przyjazne Ekonomii Społecznej”.

Wielobranżowa Spółdzielnia Socjalna PANATO

Z Dolnośląskiego Ośrodka Polityki Społecznej uczestnicy wizyty studyjnej udali się do Wielobranżowej Spółdzielni Socjalnej PANATO, gdzie Pani Pulina Ograbisz opowiedziała nam o początkach przedsiębiorstwa i ekologicznej produkcji. Spółdzielnia socjalna utworzona została przez grupę twórczych i zdeterminowanych młodych ludzi, którzy postanowili samodzielnie stworzyć dla siebie miejsca pracy. Są wśród nich projektanci wnętrz i wzornictwa przemysłowego, artyści, specjaliści od marketingu i promocji oraz rękodzielnicy, którzy prowadzą również warsztaty z sitodruku. Wspólnymi siłami dążą do tego, żeby być wiodącym producentem toreb i plecaków reklamowych. Przedsiębiorstwo PANATO tworzy miejsca pracy dla osób z niepełnosprawnościami. Pracownicy spółdzielni dążą do tworzenia rzeczy wyjątkowych i niepowtarzalnych poprzez personalizowane zamówienia (klient sam projektuje produkt). Spółdzielnie tworzą dwie współpracujące ze sobą pracownie: pracownia szycia i pracownia sitodruku. Dzięki dochodom ze sprzedaży spółdzielnia może pomagać dając pracę osobom najbardziej potrzebującym. Wszyscy, którzy kupują produkty PANATO wspierają działania ukierunkowane na promowanie i rozwój ekonomii społecznej, spółdzielczości oraz tworzenie nowych miejsc pracy. W 2017 roku spółdzielnia zainicjowała powstanie ogólnopolskiej sieci przedsiębiorstw społecznych w skład, której wchodzą: Spółdzielnia PANATO (Lider), Fundacja JUMP! , Stowarzyszenie Pomocy Humanitarnej, Zakład Aktywności Zawodowej, Przedsiębiorstwo Społeczne TPD Oddział Miejski w Wieruszowie, Rudzki Zakład Aktywności Zawodowej, Manufaktura Dobrych Usług sp. z o.o. Sieć wspólnie pod nazwą PANATO Bag produkuje torby i plecaki reklamowe na rynek krajowy i zagraniczny.

Fundacja Opieka i Troska  

Fundacja została założona w 2003 roku z myślą o wsparciu rozbudowy Domu Pomocy Społecznej, w którym przebywają osoby z doświadczeniem choroby psychicznej. Jest zarejestrowana jako organizacja pożytku publicznego i należy do Federacji Organizacji Pozarządowych. Od 2006 roku jej siedziba znajduje się na Psim Polu we Wrocławiu i jest miejscem spotkań podopiecznych fundacji, a także wolontariuszy, współpracowników i terapeutów. W roku 2011 fundacja pozyskała środki na prowadzenie Środowiskowego Domu Samopomocy dla osób z doświadczeniem choroby psychicznej. Równolegle realizowane są również projekty w zakresie aktywizacji społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym ze szczególnym uwzględnieniem osób z niepełnosprawnością, osób starszych i dzieci. W ramach projektów fundacja oferuje wsparcie terapeutyczne skierowanych do osób po przebytym kryzysie psychicznym i ich rodzin oraz osób z najbliższego otoczenia. Fundacja prowadzi również Klub Seniora „Zawsze Młodzi”, który tworzy grupa energicznych i pełnych inicjatywy seniorów. Na Psim Polu znajduje się również Centrum Rozwoju i Aktywności Dzieci i Młodzieży „Klub na Psiaku”, które finansowane jest przez Miasto Wrocław i prowadzone przez Fundację. Centrum oferuje bezpłatne zajęcia dostosowane do etapu rozwojowego dzieci. Każdy dzień zaczyna się wspólnym odrabianiem lekcji, zajęciami rozwijającymi zainteresowania i talenty, a kończy się wspólnym spotkaniem przy stole. Fundacja Opieka i Troska w 2017 roku powołała nowe przedsiębiorstwo społeczne Fundację Znacznie Więcej – Stara Piekarnia, której głównym zadaniem jest realizacja celu aktywizacji zawodowej osób po kryzysie psychicznym.

Stara Piekarnia – społeczne miejsce pracy

Kawiarnia i pracownia artystyczna jest szczególnym miejscem pracy dla osób po kryzysie psychicznym. Praca w Starej Piekarni jest najlepszą formą terapii, która może powstrzymać nawroty choroby. O idei stworzenia miejsca opowiedziała nam Pani Dorota Wojtanowicz, wicedyrektor Fundacji Opieka i Troska oraz dyrektor Fundacji „Znacznie Więcej”. Stara Piekarnia ma być platformą do współdziałania ludzi chorych i zdrowych, gdzie nie ma miejsca na uprzedzenia i społeczne wykluczenie. Jest to przytulne miejsce dla seniorów i młodzieży, osób zdrowych i niepełnosprawnych, dla każdego kto będzie chciał odpocząć, spotkać się z ludźmi oraz wymienić się pomysłami i doświadczeniem. Działalność Starej Piekarni opiera się przede wszystkim na funkcjonowaniu dwóch pracowni – kulinarnej i artystycznej. Organizowane są w niej warsztaty artystyczne, wernisaże, wystawy, spotkania ze znanymi ludźmi, przyjęcia urodzinowe prowadzone przez doświadczonego animatora. Oprócz oferty gastronomiczno-cateringowej główną dziedziną działań Starej Piekarni są warsztaty ceramiki. Znajduje się tu pracownia ceramiczna wraz z piecami do wypalania ceramiki. Trzy razy w tygodniu, popołudniami odbywają się warsztaty dla indywidualnych chętnych. Przez cały rok realizowane są zajęcia dla grup zorganizowanych, dorosłych i dzieci. Warsztaty ceramiczne mogą być również prowadzone, pod wskazanym adresem, na terenie całego miasta. Aktywizacja zawodowa w Starej Piekarni realizowana jest poprzez szkolenia, praktyki, staże, a także zatrudnienie. Dofinansowanie na rzecz aktywizacji pochodzi między innymi z realizacji projektu pn. „Wsparcie działań kawiarni Starej Piekarni jako szkoleniowo-stażowego miejsca rehabilitacji społecznej i zawodowej dla osób zagrożonych społecznym wykluczeniem, osób niepełnosprawnych i doświadczonych chorobą psychiczną”, a także ze współpracy z innymi organizacjami pozarządowymi oraz ze środków Gminy Wrocław.

Food Think Tank

Pod koniec drugiego dnia wizyty studyjnej grupa uczestników miała przyjemność odwiedzić pracownię Food Think Tank (FTT), której założycielem jest Pan Tomasz Hartman. Organizacja ma prawną formę fundacji i skupia ludzi zafascynowanych możliwościami sztuki kulinarnej. Tworzą ją nie tylko szefowe i szefowie kuchni, ale także chemicy, rolnicy       artyści, architekci, muzycy i dizajnerzy. To grupa interdyscyplinarnych fachowców działających na styku sztuki, edukacji, kultury i kulinariów. Efektem ich współpracy jest codzienna działalność statutowa, ale również wielomiesięczne projekty edukacyjne, rezydencje artystyczne, wystawy i jednodniowe akcje. Misją fundacji jest zmienianie rzeczywistości poprzez kształtowanie świadomych postaw wobec zasobów, jedzenia, estetyki otoczenia czy wykorzystania źródeł energii. FTT kładzie silny nacisk na ideę sprawiedliwego handlu i wymiany, jest silnie związana z dziedzictwem kulinarnym i tradycją. Pracownia prowadzi działalność edukacyjną w postaci licznych szkoleń i warsztatów. Realizuje również niezwykłe  artystyczne instalacje i projekty m.in. „Sad i ogień”, „Między łąką a lasem”, „Ziemia i woda”, „Las- instalacja” czy „Korzeń studium przypadku”.    

Cafe Równik

W trzecim dniu wizyty grupa udała się do Cafe Równik - niezwykłego miejsca, które zostało uroczyście otwarte w czerwcu 2018 roku i jest pierwszym tego typu miejscem w stolicy Dolnego Śląska. Klubokawiarnię prowadzi Stowarzyszenie Twórców i Zwolenników Psychostymulacji, które od 1994 roku zajmuje się terapią dzieci z zaburzeniami rozwojowymi takimi jak zespół Downa, autyzm czy dysfazja. Dzięki autorskiej terapii prof. Małgorzaty Młynarskiej i dr hab. Tomasza Smereki, prowadzonej metodą Dyna-Lingua M.S., podopieczni stowarzyszenia pracują obecnie jako kelnerzy i bariści w Cafe Równik. Metoda skoncentrowana jest na dwóch głównych, złożonych funkcjach psychicznych, określanych jako wyższe czynności nerwowe – mowie i myśleniu. Rozwijanie oraz usprawnianie mowy i myślenia osób poddanych terapii stanowi główny cel tej metody. Pani prof. Małgorzata Młynarska opowiedziała nam o aktywizacji zawodowej i kolejnym etapie terapii 12 zatrudnionych w kawiarni osób z zaburzeniami autystycznymi i upośledzeniem umysłowym.  Są to osoby, które po latach terapii na tyle dobrze radzą sobie z komunikacją, że są w stanie podjąć pracę, która będzie dla nich nową, kolejną formą terapii. Kontakt z klientami poprzez proste rozmowy pozytywnie stymuluje i rozwija podstawowe kompetencje społeczne zatrudnionych w Cafe Równik osób. Powstanie niezwykłej klubokawiarni poprzedzone było miesiącami przygotowań i wytężonej pracy. Szkolenia przyszłych pracowników zarówno w teorii jak i praktyce odbyły się w dwóch wrocławskich restauracjach i trwały ogółem 205 godzin. Koszty szkoleń pokryte zostały ze środków unijnych.  Przyszli kelnerzy i bariści uczyli się zawodu i jednocześnie pomagali rodzicom w gruntownym remoncie, którego wymagał udostępniony przez miasto lokal. Pomieszczenie nie było przystosowane do prowadzenia gastronomii. Remont lokalu wykonali samodzielnie rodzice wspólnie z dziećmi przy pomocy wolontariuszy i ludzi dobrej woli. Dzięki ogromnemu zaangażowaniu stworzono wspaniałe miejsce z potencjałem, w którym osoby z niepełnosprawnością mogą się rozwijać, integrować społecznie i stać się w miarę możliwości samodzielne.  

Spółdzielnia Socjalna  „RATYŃ DO USŁUG”

Ostatnim miejscem odwiedzonym podczas czerwcowej wizyty studyjnej była Spółdzielnia Socjalna „RATYŃ DO USŁUG”. Pomysłodawczynią powstania spółdzielni socjalnej była Pani Laura Pieńkowska, prezes Stowarzyszenia „W Naszym Domu”. Główną misją stowarzyszenia jest aktywizacja zawodowa uczestników wrocławskiego Środowiskowego Domu Samopomocy mieszczącego przy ul. Szkolnej 11, w którym prowadzona jest codzienna terapia, zajęcia artystyczne, organizowane są spotkania oraz lokalne festyny i kiermasze. Na powstanie spółdzielni socjalnej pozyskano fundusze w postaci: dotacji z Regionalnego Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarządowych, dofinansowania pomostowego na pierwsze 12 miesięcy działalności z Regionalnego Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarządowych oraz ze Stowarzyszenia „Centrum Wspierania Przedsiębiorczości.” Utworzona spółdzielnia socjalna zrzesza podopiecznych Stowarzyszenia „W Naszym Domu”. Profil działalności spółdzielni obejmuje wykonywanie prostych i łatwych do zrealizowania czynności wykonanych przez podopiecznych stowarzyszenia oraz członków i pracowników spółdzielni. Zatrudnione w spółdzielni osoby mogą wykonywać w towarzystwie opiekuna, powtarzalne czynności możliwe do wyuczenia, a także wziąć odpowiedzialność za wykonywaną pracę. Spółdzielnia świadczy usługi: czyszczenia i prania tekstyliów, sprzątania klatek schodowych na rzecz spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych oraz indywidualnych właścicieli budynków wielolokalowych, czyszczenie i sprzątanie nagrobków, a także usługi  sitodruku – nadrukowywania liternictwa, znaków graficznych, napisów okolicznościowych na tekstylnych torbach, koszulkach itp. dla firm i instytucji, stowarzyszeń i klubów sportowych organizujących okolicznościowe eventy.

Podsumowanie

Odwiedzone podczas wizyty studyjnej przedsiębiorstwa społeczne, spółdzielnie socjalne, podmioty reintegracji społecznej i fundacje oraz liczne spotkania z przedsiębiorczymi ludźmi dostarczyły uczestnikom niezapomnianych wrażeń, a także stały się inspiracją i motywacją do dalszej aktywności mającej korzystny wpływ na rozwój ekonomii społecznej w naszym regionie. Dzięki wymianie doświadczeń i poznaniu dobrych praktyk uczestnicy wizyty uzupełnili i poszerzyli swoją wiedzę z zakresu ekonomii społecznej. Grupa odwiedzająca dolnośląskie podmioty ekonomii społecznej miała okazję zobaczyć, że najważniejszą rolę w działalności przedsiębiorstw odgrywają ludzie. Ewentualny zysk z prowadzonej działalności nie jest celem samym w sobie, ale ma służyć przede wszystkim tym, którzy potrzebują pomocy. Mieliśmy również okazję spotkać się z niezwykłym zaangażowaniem w działania związane z tworzeniem warunków do efektywnej współpracy oraz wdrażaniem pomysłów i rozwijaniem innowacji, które korzystnie wpływają na tworzenie nowych miejsc pracy, a także służą osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym. Kierując się zasadą, że najlepiej uczyć się poprzez bezpośredni udział, dzięki zorganizowanej wizycie studyjnej grupa mogła uczestniczyć w niezwykłej lekcji na temat ekonomii społecznej i solidarnej.